An Inconvenient Truth
Ντοκυμαντέρ
Διαρκεια: 92’.
Σε DVD, Κόστος: 8,6 €
Μπορεί ο Πρόεδρος Μπους να ασχολείται με τους τρομοκράτες, και να μην μπορεί να συγκεντρωθεί για παραπάνω από 40 δευτερόλεπτα σε ένα θέμα, όμως τα πραγματικά προβλήματα του πλανήτη υπάρχουν, και βρίσκονται αλλού. Πρόκειται όμως για στενάχωρα προβλήματα και η αλήθεια δύσκολα ακούγεται. Αυτή την άβολη αλήθεια για την υπερθέρμανση του πλανήτη, για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και για το ζοφερό μας μέλλον παρουσιάζει με περισσή παρρησία και άψογη τεκμηρίωση ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ – και παραλίγο Πρόεδρος τους -- ο Αλ Γκόρ, στο ντοκιμαντέρ «Μία Άβολη Αλήθεια» (An Ιnconvenient Truth). Θα νόμιζε κανείς ότι ένα ντοκιμαντέρ για το περιβάλλον δύσκολα γίνεται ενδιαφέρον θέαμα, ιδιαίτερα αν παρουσιάζεται από τον Αλ Γκορ ως διάλεξη σε Powerpoint που θυμίζει καθηγητή Πανεπιστημίου καθώς παρουσιάζει τα στοιχεία του και στοιχειοθετεί πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση. Όμως είναι εντυπωσιακό πόσο καλά τα καταφέρνει σε αυτή την ταινία που αξίζει να την δουν (μάλλον πρέπει να την δουν) όλοι, μικροί και μεγάλοι, ειδικοί και ανειδίκευτοι, το γενικό κοινό -- δηλαδή όλοι εμείς που ανάβοντας τον θερμοσίφωνα ή τον κλιματισμό συνεισφέρουμε στην υπερθέρμανση του πλανήτη και υποθηκεύουμε το μέλλον των παιδιών μας και το μέλλον όλων των επομένων γενεών.
Ο Μάικλ Κράιτον έχει γράψει ένα θρίλερ, το Κράτος του Φόβου, όπου ισχυρίζεται ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν υφίσταται και είναι ένα κατασκεύασμα των οικολόγων, τους οποίους λοιδορεί λέγοντας ότι το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να μαζέψουν χρήματα. Μπορεί βέβαια αυτό να μην ισχύει, το βιβλίο να δημιούργησε μία πραγματική αναστάτωση στις ΗΠΑ, και τα τελευταία νέα να είναι πολύ σοβαρά, όμως αυτή η αντίληψη αφενός μενδημιουργεί μία σύγχυση, αφετέρου δε εντυπωσίασε τον Πρόεδρο Μπους τόσο πολύ, που κάλεσε τον Μάικλ Κράιτιον στο Λευκό Οίκο, για να ακούσει το παραμύθι από το στόμα του ίδιου του συγγραφέα.
Άρα το πρώτο και βασικό θέμα είναι να διαλυθεί αυτή η – εν πολλοίς σκόπιμη -- σύγχυση, αν δηλαδή το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όλο αυτό το διοξείδιο του άνθρακα που διοχετεύει στην ατμόσφαιρα η ανθρωπογενής δραστηριότητα, δημιουργεί ένα πραγματικό πρόβλημα ή όχι.
Παραλληλίζοντας το με το επιχείρημα της καπνοβιομηχανίας, την δεκαετία του 50, δηλαδή την σύγχυση που σκόπιμα προκάλεσαν ότι το κάπνισμα δεν ήταν βλαβερό, ο Γκορ δείχνει πολύ πειστικά ότι από περίπου 1000 μελέτες για την επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον ούτε μία δεν αμφισβητεί ότι η κατάσταση με το κλίμα είναι σοβαρή και επιδεινώνεται. Αυτό σε αντίθεση με τα άρθρα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, (και τα οποία – σκόπιμα ή όχι επηρεάζονται ευκολότερα από τους εδικούς επιστήμονες) όπου τα ποσοστά είναι 50-50! Άρα όλοι αυτοί που ξέρουν και δεν έχουν συμφέρον να το κρύψουν λένε ότι το φαινόμενο συμβαίνει. Και για να το δείξει πέραν πάσης αμφιβολίας η ταινία (ο Αλ Γκορ δηλαδή) δείχνει φωτογραφίες από διάφορα μέρη του πλανήτη, τις αρχές του αιώνα και από σήμερα, όπου οι πάγοι έχουν υποχωρήσει αισθητά, οι πόλοι λιώνουν και οι διαφορές είναι δραματικές.
Έχει σημασία αυτό; Βεβαίως και έχει, γιατί το 40% του πλανήτη, δηλαδή γύρω στα δυόμισι δισεκατομμύρια άνθρωποι πίνουν νερό από αυτό το περιοδικό λιώσιμο των πάγων και θα διψάσουν και θα πάψουν να καλλιεργούν αν τους λείψει το νερό. Μπορεί μία κλιματική αλλαγή να συμβεί πολύ γρήγορα; Βεβαίως, όπως με την τελευταία εποχή των παγετώνων στην Ευρώπη, που συνέβη σε 10 μόλις χρόνια. Αλλά αυτές οι δραματικές αλλαγές συμβαίνουν μακριά από εμάς, σε μέρη που ελάχιστοι θα επισκεφθούμε, όπως η Γροιλανδία πού ανησυχεί τους επιστήμονες πιο πολύ από άλλες περιοχές του πλανήτη. Εκεί σήμερα καταρρέουν παγετώνες, οι πάγοι λιώνουν, και το αποτέλεσμά τους θα το νοιώσουμε και εδώ, αλλά αργότερα. Επειδή λοιπόν δεν συμβαίνει εδώ, δηλαδή ακόμη δεν βλέπουμε την θάλασσα να φουσκώνει και να πνίγει τα Χανιά ή την Κέρκυρα, είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το συσχετισμό.
Αλλά ακόμη και αν κατανοήσουμε την αλλαγή του κλίματος, η αλήθεια μας ξεβολεύει -- γιατί οδηγούμε αυτοκίνητα, γιατί χρησιμοποιούμε την ηλεκτρική ενέργεια, και οι εταιρίες όπου όλοι εργαζόμαστε κερδίζουν από μία σπάταλη δραστηριότητα. Συνεπώς είναι άβολη αλήθεια γιατί θα πρέπει να αλλάξουμε την ζωή μας, και όπως έχει δείξει η Ιστορία αυτό είναι ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που έχει ζητηθεί από του ανθρώπους να κάνουν.
Το δείχνει και ένα πείραμα της βιολογίας το οποίο αναφέρεται στην ταινία. Αν ρίξουμε ένα βάτραχο σε ζεστό νερό θα πηδήξει έξω αμέσως για να σωθεί. Αν όμως τον βάλουμε σε χλιαρό νερό και ανεβάσουμε σιγά-σιγά την θερμοκρασία, ο βάτραχος θα μείνει μέσα μέχρι να ψοφήσει (ή μέχρι να τον σώσουμε). Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με το κλίμα . Αλλάζει σιγά-σιγά, εμείς δεν κάνουμε τίποτα – και δυστυχώς δεν υπάρχει ένα μαγικό χέρι για να μας σώσει την τελευταία στιγμή.
Ο Αλ Γκορ στο ντοκιμαντέρ εξηγεί πώς, μετά από ένα σοβαρό ατύχημα του γιου του, ξαφνικά κατάλαβε ότι οι προτεραιότητες του σε αυτή την ζωή άλλαξαν και αποφάσισε να αφιερωθεί σε έναν μεγάλο σκοπό. Θεωρεί ότι το θέμα του κλίματος είναι ηθικό, και όχι πολιτικό, και με έναν ιεραποστολικό ζήλο έχει παρουσιάσει τα επιχειρήματα του σε όλο τον πλανήτη περισσότερες από 1000 φορές, ενώ ακόμη τον εντυπωσιάζει πόσο δύσκολο είναι να καταλάβουν οι άνθρωποι αυτό το τόσο σοβαρό, και τόσο προφανές θέμα. Παρόλα αυτά δείχνει απόλυτα πεισμένος ότι ακόμη προλαβαίνουμε να λύσουμε το πιο πιεστικό πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε -- εμείς και οι επόμενες γενιές. Το ντοκιμαντέρ δίνει λύσεις, αλλά το βάρος του είναι στην τεκμηρίωση του προβλήματος και όχι στη λεπτομερή αναφορά των λύσεων, και η ταινία έχει κριτικαριστεί γι αυτό, παρόλο που αποτελεί συνειδητή επιλογή των συντελεστών του. Όμως το συναίσθημα που γεννιέται είναι αρκετό και τελειώνοντας θέλεις να σηκωθείς από τον καναπέ και να κάνεις κάτι -- και αυτό είναι μάλλον αρκετό. Η ταινία δεν είναι δραματική, και αυτό στην αρχή ξενίζει, ιδιαίτερα γιατί το θέμα προσφέρεται. Λειτουργεί όμως πολύ καλά γιατί πείθει «χτίζοντας» σιγά–σιγά και σταθερά το κάθε επιχείρημα. Αυτά είναι δύσκολα θέματα και πολύ εύκολα χάνει κανείς το ακροατήριό του, είτε επειδή γίνεται ιδιαίτερα συναισθηματικός, είτε επειδή πάει στο άλλο άκρο και γίνεται ιδιαίτερα αναλυτικός και «επιστημονικός». Η Άβολη Αλήθεια κρατάει πολύ καλά την ισορροπία και δεν κουράζει στα 90 της λεπτά, παρόλο που για τα δικά μου μέτρα θα την προτιμούσα αλαφρά πιο «πικρή», σαν το συναίσθημα που προκαλεί π.χ. η Αγέλαστος Πέτρα.
Στο ντοκιμαντέρ παρεμβάλλεται και η πολιτική ιστορία του Γκορ, οι ανεπιτυχείς του προσπάθειες να συγκινήσει το Κογκρέσο και την Γερουσία, αλλά και το ευρύτερο κοινό, και το αποκορύφωμα της απώλειας της Προεδρίας των ΗΠΑ, με αυτές τις ψήφους «φάντασμα» στην Φλόριντα, τότε που κέρδισε ο Μπους. Μάλιστα ο Γκορ στην αρχή της ταινίας λεει «Είμαι ο Αλ Γκορ και κάποτε ήμουν ο επόμενος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών», μια πικρή υπόμνηση για το πώς τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά στην πολιτική σκηνή, αλλά ιδιαίτερα στο περιβάλλον, αν Πρόεδρος των ΗΠΑ σήμερα ήταν ο Αλ Γκορ, ο οποίος τότε παρουσιαζόταν ως ιδιαίτερα ξύλινος και χωρίς συναίσθημα και χιούμορ, κάτι που σίγουρα δεν συμβαίνει στην ταινία. Άλλη μία Άβολη Αλήθεια, που αυτή τη φορά αφορά στα Μέσα.
