Βράζουμε σε ένα καζάνι με εθνικά προβλήματα: Σκόπια, Τουρκία, Μεγάλη Αλβανία, Μουσουλμάνοι της Θράκης, περιθωριοποίηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προβλήματα πολλά, μεγάλα και δυσεπίλυτα. Κι όμως πρόκειται για μία μαγική εικόνα! Το μόνο εθνικό μας πρόβλημα είναι η παιδεία. Το μπέρδεμα της με την εκπαίδευση, ο φροντιστηριακός χαρακτήρας της τελευταίας, ο περιθωριακός ρόλος των γονιών στην παροχή της παιδείας, είναι μία ρότα κατευθείαν για τα βράχια. Αν λυθεί το πρόβλημα της παιδείας, όλα τα άλλα, υπαρκτά ή μη προβλήματα μας θα λυθούν (ή θα πάψουν να μας απασχολούν) ως δια μαγείας.
Αυτό υποστήριξε με θέρμη η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, σε μία γοητευτική διάλεξη που έδωσε πρόσφατα στην εταιρία συμβούλων Κάντορ – στην οποία αξίζουν συγχαρητήρια για την οργάνωση μίας σειράς εκδηλώσεων προβληματισμού. Η διάλεξη είχε θέμα «Τεχνολογία και Τεχνοφοβία», και πολλά από τα επιχειρήματα και τα συμπεράσματα της Αρβελέρ ήταν ή γνωστά, ή αναπόδραστα. Όμως εκείνο που έκανε την ομιλία να αξίζει πολλά ήταν το εύρος του προβληματισμού, καθώς και το βάθος, που η Αρβελέρ, ως κοσμοπολίτισσα και ως ιστορικός, έδωσε στα επιχειρήματά της.
Ναι η τεχνολογία είναι εδώ, και δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να την ακολουθήσουμε, είπε η Αρβελέρ. Και αν η τεχνολογία δημιουργεί προβλήματα, αυτή πρέπει και να τα επιλύσει. Εδώ εγώ θα διαφωνήσω ελαφρά, και θα συνταχθώ με τον Αϊνστάιν, που είπε ότι «τα προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν στο επίπεδο σκέψης που τα δημιούργησε». Και ότι χρειάζεται ένα ανώτερο επίπεδο σκέψης, το οποίο μπορεί να μην είναι διαθέσιμο εγκαίρως.
Αλλά κυρίως η Αρβελέρ μίλησε για την πληροφόρηση, για το Ιντερνετ, -- το οποίο έχει επηρεάσει όλες τις επιστήμες και τέχνες, με μόνη εξαίρεση την ψυχανάλυση -- και που με κάποιες προϋποθέσεις μπορεί να γίνει γνώση, πλησιάζοντας πολύ τον χαρακτήρα του δημόσιου, ή παγκόσμιου αγαθού.
Και αυτό το παγκόσμιο αγαθό μοιραία οδηγεί στα blogs, τα οποία καταργούν τα σύνορα και επιτρέπουν στις φωνές όλων να ακουστούν, σαν την αρχαία Εκκλησία του Δήμου (και εδώ θα διαφωνήσω γιατί η αναγνωσιμότα στο Διαδίκτυο είναι εξίσου άνιση με τα άλλα Μέσα, και δεν εξαρτάται μόνον από την ποιότητα της γνώμης ή της γραφής κάποιου, αλλά από τις δυνατότητες προβολής του).
Επίσης το αγαθό αυτό διακρίνεται για το εύρος του και όχι το βάθος του, παρατήρησε, και έχει προάγει έναν εικονικό (iconic, όχι virtual) πολιτισμό, και μία γλώσσα η οποία, επειδή δεν διαθέτει γραμματική και συντακτικό, μπορεί μεν να την εκφράσει ο καθένας – πράγμα καλό – αλλά δεν μπορεί να την κριτικάρει κανένας -- πράγμα κακό.
Όμως η Ελένη Αρβελέρ είναι κυρίως παιδαγωγός. Και επισήμανε ότι παρόλο που ο πακτωλός της πληροφόρησης ξυπνά ένα ρεφλέξ στον μαθητή να αμφισβητήσει τον δάσκαλο, ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης διαδικτυακής τεχνολογίας καθιστούν τη σχέση δάσκαλου – μαθητή πιο αναγκαία από ποτέ, γιατί ο ρόλος του δάσκαλου είναι να μετουσιώσει την πληροφορία, σε γνώση, σε αφομοίωση και κριτική σκέψη, και αυτό δεν μαθαίνεται απλώς καταναλώνοντας πληροφορία. Σε αυτό το σημείο (αλλά και σε πολλά άλλα) της ομιλίας της η Αρβελέρ μας θύμισε την απάντηση του Μ. Βασιλείου στον Ιουλιανό: «Ανέγνως, αλλ' ουκ έγνως· ει γαρ έγνως, ουκ αν κατέγνως» (διάβασες, αλλά δεν κατάλαβες, γιατί, αν καταλάβαινες, δεν θα καταδίκαζες), δηλαδή τις τρεις αναγκαίες βαθμίδες προς την κατάκτηση της γνώσης. Διότι εν τέλει αυτό που έχει σημασία είναι, προκειμένου να πάρουμε θέση, να κατανοήσουμε κάτι, δηλαδή την αλήθεια -– και όχι απλά να το αποδεχτούμε ή να το απορρίψουμε ασυζητητί. Και τι αλήθεια είναι αλήθεια; Ετυμολογικά προέρχεται από το α + λήθη, δηλαδή αυτό που δεν λησμονιέται. Και στον κόσμο του εφήμερου εκείνο που έχει σημασία είναι αυτό που μένει, δηλαδή η ερμηνεία του σημερινού κόσμου με όλη την σοφία που έχει συσσωρεύσει ο πολιτισμός μας. Γι΄ αυτό ο Αριστοτέλης σήμερα είναι εξαιρετικά φρέσκος και επίκαιρος, και αυτό δεν θα πρέπει να μας προξενεί έκπληξη.
Πραγματικός χειμαρος, η Αρβελέρ, στα 81 της χρόνια, ήταν μία ζωντανή απόδειξη εκείνου που έχει πει παλιότερα, ότι δηλαδή «Τη ζωή ή την ζεις ή δεν τη ζείς». Εκείνη τουλάχιστον, την ζει με μία ζηλευτή πληρότητα.
Αυτό υποστήριξε με θέρμη η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, σε μία γοητευτική διάλεξη που έδωσε πρόσφατα στην εταιρία συμβούλων Κάντορ – στην οποία αξίζουν συγχαρητήρια για την οργάνωση μίας σειράς εκδηλώσεων προβληματισμού. Η διάλεξη είχε θέμα «Τεχνολογία και Τεχνοφοβία», και πολλά από τα επιχειρήματα και τα συμπεράσματα της Αρβελέρ ήταν ή γνωστά, ή αναπόδραστα. Όμως εκείνο που έκανε την ομιλία να αξίζει πολλά ήταν το εύρος του προβληματισμού, καθώς και το βάθος, που η Αρβελέρ, ως κοσμοπολίτισσα και ως ιστορικός, έδωσε στα επιχειρήματά της.
Ναι η τεχνολογία είναι εδώ, και δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να την ακολουθήσουμε, είπε η Αρβελέρ. Και αν η τεχνολογία δημιουργεί προβλήματα, αυτή πρέπει και να τα επιλύσει. Εδώ εγώ θα διαφωνήσω ελαφρά, και θα συνταχθώ με τον Αϊνστάιν, που είπε ότι «τα προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν στο επίπεδο σκέψης που τα δημιούργησε». Και ότι χρειάζεται ένα ανώτερο επίπεδο σκέψης, το οποίο μπορεί να μην είναι διαθέσιμο εγκαίρως.
Αλλά κυρίως η Αρβελέρ μίλησε για την πληροφόρηση, για το Ιντερνετ, -- το οποίο έχει επηρεάσει όλες τις επιστήμες και τέχνες, με μόνη εξαίρεση την ψυχανάλυση -- και που με κάποιες προϋποθέσεις μπορεί να γίνει γνώση, πλησιάζοντας πολύ τον χαρακτήρα του δημόσιου, ή παγκόσμιου αγαθού.
Και αυτό το παγκόσμιο αγαθό μοιραία οδηγεί στα blogs, τα οποία καταργούν τα σύνορα και επιτρέπουν στις φωνές όλων να ακουστούν, σαν την αρχαία Εκκλησία του Δήμου (και εδώ θα διαφωνήσω γιατί η αναγνωσιμότα στο Διαδίκτυο είναι εξίσου άνιση με τα άλλα Μέσα, και δεν εξαρτάται μόνον από την ποιότητα της γνώμης ή της γραφής κάποιου, αλλά από τις δυνατότητες προβολής του).
Επίσης το αγαθό αυτό διακρίνεται για το εύρος του και όχι το βάθος του, παρατήρησε, και έχει προάγει έναν εικονικό (iconic, όχι virtual) πολιτισμό, και μία γλώσσα η οποία, επειδή δεν διαθέτει γραμματική και συντακτικό, μπορεί μεν να την εκφράσει ο καθένας – πράγμα καλό – αλλά δεν μπορεί να την κριτικάρει κανένας -- πράγμα κακό.
Όμως η Ελένη Αρβελέρ είναι κυρίως παιδαγωγός. Και επισήμανε ότι παρόλο που ο πακτωλός της πληροφόρησης ξυπνά ένα ρεφλέξ στον μαθητή να αμφισβητήσει τον δάσκαλο, ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης διαδικτυακής τεχνολογίας καθιστούν τη σχέση δάσκαλου – μαθητή πιο αναγκαία από ποτέ, γιατί ο ρόλος του δάσκαλου είναι να μετουσιώσει την πληροφορία, σε γνώση, σε αφομοίωση και κριτική σκέψη, και αυτό δεν μαθαίνεται απλώς καταναλώνοντας πληροφορία. Σε αυτό το σημείο (αλλά και σε πολλά άλλα) της ομιλίας της η Αρβελέρ μας θύμισε την απάντηση του Μ. Βασιλείου στον Ιουλιανό: «Ανέγνως, αλλ' ουκ έγνως· ει γαρ έγνως, ουκ αν κατέγνως» (διάβασες, αλλά δεν κατάλαβες, γιατί, αν καταλάβαινες, δεν θα καταδίκαζες), δηλαδή τις τρεις αναγκαίες βαθμίδες προς την κατάκτηση της γνώσης. Διότι εν τέλει αυτό που έχει σημασία είναι, προκειμένου να πάρουμε θέση, να κατανοήσουμε κάτι, δηλαδή την αλήθεια -– και όχι απλά να το αποδεχτούμε ή να το απορρίψουμε ασυζητητί. Και τι αλήθεια είναι αλήθεια; Ετυμολογικά προέρχεται από το α + λήθη, δηλαδή αυτό που δεν λησμονιέται. Και στον κόσμο του εφήμερου εκείνο που έχει σημασία είναι αυτό που μένει, δηλαδή η ερμηνεία του σημερινού κόσμου με όλη την σοφία που έχει συσσωρεύσει ο πολιτισμός μας. Γι΄ αυτό ο Αριστοτέλης σήμερα είναι εξαιρετικά φρέσκος και επίκαιρος, και αυτό δεν θα πρέπει να μας προξενεί έκπληξη.
Πραγματικός χειμαρος, η Αρβελέρ, στα 81 της χρόνια, ήταν μία ζωντανή απόδειξη εκείνου που έχει πει παλιότερα, ότι δηλαδή «Τη ζωή ή την ζεις ή δεν τη ζείς». Εκείνη τουλάχιστον, την ζει με μία ζηλευτή πληρότητα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου