Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου 2007

Η Χαραμάδα στα Μεσάνυχτα του Νου


Ποιος Σκότωσε το Σκύλο τα Μεσάνυχτα

Μάρκ Χάντον
Ψυχογιός 2004
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Σελίδες: 305, Τιμή: 15 €






Ο αυτισμός είναι η ισόβια τύφλωση του νου. Όπως ο εκ γενετής τυφλός δεν μπορεί να καταλάβει την ένταση του κόκκινου, ή την γαλήνη του μπλε, έτσι και ένας άνθρωπος με αυτισμό δεν μπορεί να καταλάβει γιατί όλοι γύρω του έχουν σκέψεις, απόψεις και συναισθήματα, που μπορεί να διαφέρουν απ’ τις δικές του. Ζει σε έναν κόσμο ακατανόητο και αφιλόξενο -- και ως εκ τούτου εχθρικό. Έτσι ο αυτισμός, μία πάθηση εκ γενετής που εκδηλώνεται κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, είναι μία τραγική κατάσταση. Συνήθως το μωρό μεγαλώνει φυσιολογικά, άλλα κατά τα 2 του χρόνια αρχίζει να κλείνεται, να αποφεύγει το βλέμμα των άλλων και να συμπεριφέρεται αλλόκοτα. Οι γονείς βλέπουν αυτή την τροπή και η χαρά τους γίνεται λύπη, πανικός και κατάθλιψη.

Η πάθηση έχει πολλαπλό νευρολογικό υπόβαθρο και χαρακτηρίζεται από μία τριάδα προβλημάτων: πρώτον από μία διαταραχή στις κοινωνικές σχέσεις και στην συναισθηματική εμπλοκή· δεύτερον από μία διαταραχή της επικοινωνίας (το 40% περίπου των αυτιστικών ατόμων δεν μιλάει ποτέ, δεν αναπτύσσει δηλαδή επικοινωνιακό λόγο· μπορεί δηλαδή μία μητέρα να μην ακούσει ποτέ την λέξη «μαμά» από τα χείλη του παιδιού της)· και τρίτον από μία διαταραχή της φαντασίας, δηλαδή ένα μονότονο και επαναληπτικό παιχνίδι, στερεότυπες κινήσεις και τελετουργίες, και μία δυσκαμψία και φόβο για οτιδήποτε καινούργιο, για κάθε αλλαγή.


Ο αυτισμός δεν θεραπεύεται. Η συμπεριφορά του ατόμου βελτιώνεται κάπως με την εκπαίδευση, οι βασικές όμως συμπεριφορές, αν και αμβλυμένες, παραμένουν. Ο αυτισμός, ή διάχυτη διαταραχή της ανάπτυξης όπως αποκαλείται επιστημονικά, με άγνωστη μέχρις στιγμής αιτιολογία (και παρόλο που το κουβάρι έχει αρχίσει να ξετυλίγεται, οι απόψεις είναι πολλές) δεν είναι μία πάθηση με ίδια πάντα συμπτώματα, αλλά ένα φάσμα. Στο ένα άκρο του φάσματος είναι άτομα που είναι αποσυρμένα και μπορεί να περάσουν όλη τη ζωή τους μεσ’ στην σιωπή, λικνίζοντας το σώμα τους πέρα-δώθε. Στο άλλο άκρο βρίσκονται μερικά χαρισματικά, αλλά «μονόχνοτα», σχεδόν φυσιολογικά άτομα με κάποια ιδιαίτερα χαρίσματα, όπως ο Μπιλ Γκέιτς, ο Νταίηβιντ Σπίλμπεργκ, ο Αϊνστάιν και ίσως ο Νεύτων.

Προς αυτό το άκρο του φάσματος βρίσκεται και ο Κρίστοφερ Μπουν, ο οποίος πάσχει από μία ήπια μορφή αυτισμού, το σύνδρομο Άσπεργκερ.Εκ πρώτης όψεως, ο Κρίστοφερ φαίνεται ως ο πλέον ακατάλληλος αφηγητής ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Του αρέσει το κόκκινο χρώμα, αλλά απεχθάνεται το κίτρινο και το καφέ, και γι’ αυτό δεν τρώει καφέ πράγματα. Μετράει τα κόκκινα αυτοκίνητα που περνούν και όταν τα βρίσκει παραπάνω από 5, τότε αποφασίζει ότι πρόκειται για μία κακή μέρα, οπότε μπορεί να μην κάνει τίποτε και να μην φάει μπουκιά. Δεν θέλει να τον αγγίζουν καθόλου, και αυτό συμπεριλαμβάνει και τους γονείς του, γιατί τότε ενοχλείται και γίνεται εκρηκτικά βίαιος. Λατρεύει τα μαθηματικά, την λογική τετράγωνη σκέψη και την απόλυτη αλήθεια αλλά δεν καταλαβαίνει τους ανθρώπους και πώς αισθάνονται. Άρα πώς να τους περιγράψει σε ένα βιβλίο; Κι όμως το βιβλίο του Μάρκ Χάντον – ο οποίος δεν μιλάει εδώ για τον εαυτό του – το «Ποιος Σκότωσε Τον Σκύλο Τα Μεσάνυχτα» είναι μία συγκινητική αφήγηση. Παρόλο που οι περισσότερες φράσεις ξεκινάνε με ..«Και», και είναι επιφανειακά άνυδρες και μονότονες, το συνολικό αποτέλεσμα είναι τόσο σημαντικό, που ο Χάντον απέσπασε το αγγλικό βραβείο Γουίτμπρεντ, το οποίο απονέμεται σε σημαντικούς πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς.

Και τι συμβαίνει σε αυτή την ιστορία; Κάποιο βράδυ συμβαίνει ένα περίεργο γεγονός, φαινομενικά αποκομμένο από το καθετί. Ένας σκύλος βρίσκεται σκοτωμένος, τρυπημένος με μία τσουγκράνα, στον κήπο του γείτονα. Ο Κρίστοφερ, που ζει με την μητέρα του και αγαπά τα σκυλιά, αποφασίζει δύο πράγματα: πρώτο να διαλευκάνει το μυστήριο, να βρει τον δολοφόνο, και δεύτερο να γράψει ένα βιβλίο γι’ αυτό. Και η λογική του προσέγγιση θα τον βοηθήσει, αλλά στην πορεία θα ανακαλύψει ότι στον κόσμο των ενηλίκων ζουν πολλοί «σκελετοί στο ντουλάπι». Και παρόλο που οι μεταφορές, ακριβώς όπως αυτή, του φαίνονται ως ψέμα, θα προσπαθήσει να τους ανακαλύψει. Και παρόλο που ο κόσμος των μεγάλων τον αγχώνει αφάνταστα, θα εισχωρήσει σε αυτόν με μεγάλη αποφασιστικότητα, ανάμικτη με τρόμο. Και παρόλο που δεν έχει πάει ποτέ μόνος του πιο μακριά από το τέλος του δρόμου του, θα αποφασίσει να ταξιδέψει μακριά, γιατί εκεί τον οδηγούν τα ίχνη των ευρημάτων του. Και όταν βρει αυτά που ψάχνει θα τα καταγράψει και θα είναι ευχαριστημένος, γιατί μετά από όλα αυτά που κατάφερε θα μπορέσει πλέον να κάνει τα πάντα. Και αυτή θα είναι η μεγαλύτερή του κατάκτηση.


Επειδή πολλές φορές στο παρελθόν ο κινηματογράφος και ο λογοτεχνία έχουν εξιδανικεύσει τον αυτισμό, σε αυτό το βιβλίο φαίνεται ανάγλυφα και η τραγική του πλευρά. Η ζωή με ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να είναι ανυπόφορη και απαιτεί θέληση και θυσίες. Επίσης, μπορεί ένα τέτοιο άτομο να έχει μερικά σπάνια χαρίσματα, όμως συνήθως δεν είναι σε θέση να τα απολαύσει -- τα ίδια, ή τα προνόμια που προκύπτουν από αυτά. Και βρίσκεται μονίμως σε ένα μεταίχμιο, ιδιαίτερα στις ηπιότερες περιπτώσεις του συνδρόμου Άσπεργκερ: καταλαβαίνει αρκετά καλά το πρόβλημά του, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτε γι’ αυτό. Μία από τις σημαντικότερες συνεισφορές του βιβλίου είναι ότι ο αναγνώστης μπαίνει βαθιά μέσα στη σκέψη και στην συλλογιστική του Κρίστοφερ· και ίσως ώρες-ώρες να αναρωτιέται μήπως και αυτός έχει μερικά από τα χαρακτηριστικά του Κρίστοφερ, πράγμα που δείχνει ότι η στατιστική κανονικότητα στην συμπεριφορά των ανθρώπων είναι μία χίμαιρα -- και η απόκλισή της μία τρίχα παραπέρα.

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πώς διαβάζει ένας κριτικός και πώς κρίνει το δικό του λόγο;

Χρειαζόμαστε λέσχες κριτικής;

ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΘΑΝΑΗΛ είπε...

Tον κρίνει με τα μέσα που διαθέτει, όπως δηλαδή όλοι οι άνθρωποι. Άπλά έχει το πλεονέκτημα να ακούει και τις γνώμες των άλλων.

Μπορεί να μην χρειαζόμαστε λέσχες κριτικής, αλλά λέσχες συζήτησης -- και για πολλά θέματα -- σίγουρα χρειαζόμαστε.

Ανώνυμος είπε...

Δεν ειναι ολοι με το Συνδρομο Asperger το ιδιο και κυριως δεν ειναι ιδιοι οι ανδρες και οι γυναικες με αυτο το συνδρομο. Αλλα οι πιο πολλες μελετες εχουν γινει χρεισημοποιοντας αγορια/ανδρες με αυτο το συνδρομο και γι αυτο δεν ειναι ακομη γνωστο πως εμφανιζετε στις γυναικες (νομιζουν πως οι γυναικες δεν το εχουν οσο και οι ανδρες, αλλα αυτο δεν ειναι αληθεια, απλως δεν ξερουν πως να το αναγνωρισουν στις γυναικες). Εγω και ο αδελφος μου εχουνε και οι δυο Asperger αλλα εγω ειμαι και πιο ομηλιτικη και πιο 'κοινωνικη' απο αυτον, παρ'ολο που με κουραζει η κοινωνικοτητα την θελω πιο πολυ απο οτι αυτος. Ισως επειδη το γυναικιο μυαλο ειναι απο φυση του φτιαγμενο για να διευκολυνη τις κοινωνικες σχεσεις ισως γι'αυτο εγω να αποζηταω την παρεα με αλλους πιο πολυ απο τον αδελφο μου. Το ιδιο βλεπω και στα παιδια του αδελφου μου που ειναι κοριτσια και η μεγαλη (6 χρ.) εχει και αυτη Asperger, και ενω τις αρεσει να παιζει με αλλους την κουραζει αυτο. Για πιο πολλες πληροφοριες ως προς το ΣΑ και το ΥΛΑ ελατε στο www.aspergerhellas.gr

Μαριλένα είπε...

Καλημέρα,
με τράβηξε ο τίτλος σας περί κρίσεων. Όσον αφορά τις δικές μας: των βιβλίων είναι μια σταθερά, οι επιληπτικές κρίσεις μειώνονται, οι κρίσεις-εκρήξεις λόγω αυτισμού ενίοτε τις προλαβαίνουμε, άλλοτε όχι.
πάλι καλή σας μέρα,
Μ