Ακροβατώντας στις Κροκάλες του Πεπρωμένου

Στην Ακτή
Ιαν ΜακΓιούαν
Μετάφραση: Ελένη Ηλιοπούλου
Εκδόσεις Πατάκη, 2007
Σελίδες 217, 13,20 €

Ο Ιαν ΜακΓιούαν, αυτός ο σχεδόν αστυνομικός συγγραφέας, μπορεί σε αυτό το ευαίσθητο βιβλίο να γίνεται τρυφερός και σκληρός μαζί. Παρατηρητικός και απόμακρος, αισιόδοξος και απαισιόδοξος, μας διηγείται για εκείνο το ζευγάρι των κάπως αλλόκοτων και ντροπαλών νέων που, τότε το 1962, σε μια άλλη Αγγλία που ακούγεται απόμακρα από το ραδιόφωνο, θέλει να γιορτάσει την πρώτη νύχτα του γάμου του σε ένα ξενοδοχείο, στην ακτή (τη Chesil Beach, με τις αρχαίες κροκάλες, όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου).

Και τα πράγματα ανάμεσα τους πάνε καλά, αλλά όχι για πολύ. Οι χαμένες ευκαιρίες θα τους στοιχειώνουν για όλη τους τη ζωή, όπως εμάς, που μας βασανίζουν κυρίως αυτά που δεν κάναμε -- και μόνον σπάνια εκείνα που κάναμε, μα που δεν θάπρεπε. Αυτό το βιβλίο είναι η ελεγεία των χαμένων ευκαιριών.

Όμως ο κάθε άνθρωπος είναι αυτό που είναι και δύσκολα γίνεται κάτι άλλο -- δηλαδή ένας συστηματικός κυνηγός ευκαιριών. Συνήθως ξεδιπλώνει τη φύση του, όποια κι αν είναι αυτή. Αυτή την φύση περιγράφει με μαεστρία και την πλέκει σαν λεπτή άσπρη δαντέλα ο ΜακΓιούαν, στην Ακτή. Δεν χάνει ούτε ανάσα, ούτε ένα τρίξιμο των ξύλων του πατώματος. Σε αυτό το διήγημα έχεις την αίσθηση ότι ο χρόνος διαστέλλεται, ή σταματάει, πριν πάρει ξανά την ξέφρενη ρότα του.

Είναι τόσο καλό αυτό το διήγημα (το οποίο, σε αντίθεση με την Εξιλέωση, δεν θα μπορούσε εύκολα να γίνει ταινία) που αντέχει ακόμη και την μέτρια μετάφραση. Όποιος έχει διαβάσει τον ΜακΓιούαν στο πρωτότυπο, θα διαπιστώσει ότι η γλώσσα του είναι απατηλά απλή, και το ύφος του ακροβατεί ανάμεσα στο ποιητικό, το καθημερινό και το επίσημο, το σχεδόν άκαμπτο στιλ άλλων εποχών. Αυτό στη μετάφραση παρουσιάζει δυσκολίες, και για να ξεπεραστούν θέλει μεγάλη μαστοριά. Θα άξιζε στην Ακτή μια καλύτερη μεταχείριση, κάτι που δεν μπόρεσε να δώσει η μεταφράστρια.

Όμως όπως και νάχει (σε μερικά σημεία το χέρι του μεταφραστή είναι βαρύ, σε άλλα σχεδόν αόρατο), όταν διαβάζουμε την Ακτή εκείνο που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι να δούμε τι θα συμβεί ανάμεσα σ' αυτούς τους δυο νέους, και να συναισθανθούμε τους χαρακτήρες, που είναι λίγο σαν και μας -- αλλά μήπως δεν είναι λίγο σαν και μας, μα πολύ; Και βλέπουμε αυτή τη μεταστροφή που μπορεί να συμβεί, μέσα σε μία στιγμή, σε όλους μας: από το «καλύτερο για μένα – για μάς...» στο «δεν αντέχω άλλο!, και γαία πυρί μιχθήτω!». Και αυτή η στιγμή είναι «ο κόσμος όλος», όντας ικανή να αλλάξει μια ολόκληρη ζωή.