Η Δύναμη της Αφήγησης

Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν

Πεσμαζόγλου 5
Νόρντοστ, του Τόρστεν Μπουχστάινερ

Σκηνοθεσία: Ν. Χατζόπουλος

Παίζουν: Μ. Παπαδημητρίου, Αλ. Σακελλαροπούλου, Σ. Σεϊρλή

Διάρκεια: 90'

Το θέατρο; Μια παρωχημένη ιστορία. Ένα μέρος που πάνε οι γέροι, ή σε κάθε περίπτωση οι μεσήλικες, για να δούνε τι; Κάτι που μπορεί να δείξει καλύτερα ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το βίντεο. Κάτι παλιομοδίτικο. Πιο κοντά την τραγωδία, στην αρχαιότητα, παρά στις μέρες μας. Λάθος. Αν πιστεύετε κάτι τέτοιο πηγαίνετε τώρα στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, στη Στοά του Βιβλίου και δείτε το Νορντοστ. Το σκηνικό λιτό – τρεις άσπρες καρέκλες. Οι ηθοποιοί: τρεις γυναίκες που βρίσκονται σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του έργου στη σκηνή. Και τι λένε; Αφηγούνται μια ιστορία, ένα πραγματικό γεγονός, φριχτό αφ αυτού. Τότε, το 2002, όταν γύρω στους 40 Τσετσένους αντάρτες (άντρες και γυναίκες) μπήκαν στο θέατρο Ντουμπρόβκα της Μόσχας, που έπαιζε το μιούζικαλ Νόρντοστ, και κράτησαν ομήρους 800 ανθρώπους, θεατές και ηθοποιούς για τρεις μέρες, μέχρι που οι ρώσικες δυνάμεις ασφαλείας, που αν υπήρχε Νόμπελ βαρβαρότητας σίγουρα θα το κέρδιζαν, διοχέτευσαν ένα χημικό αέριο (ή αναισθητικό, κανείς δεν ξέρει μέχρι σήμερα), μπήκαν στο κτίριο και σκότωσαν όλους τους τρομοκράτες – εκτός από δυο που διέφυγαν – και 129 όμηρους.

Η μία είναι μια απλή γυναίκα, που όταν οι Ρώσοι σκοτώνουν τον άντρα της, γίνεται τρομοκράτισσα, μία «μαύρη χήρα» στην ομάδα του Μοβσάν Μπαράγιεφ, του αρχηγού αυτής της τρομοκρατικής ενέργειας. Η άλλη είναι γιατρός, που έχασε τον άντρα της (πρώτα ψυχικά και μετά σωματικά) εξαιτίας του πολέμου της Τσετσενίας. Και η τρίτη μία Ρωσίδα λογίστρια που πήγε μαζί με τον άντρα της να δει την παράσταση. Διηγούνται ταυτόχρονα την ιστορία, και με όλα τα αναγκαία φλας μπακ, που δεν κουράζουν.
Εξαιρετικό θεατρικό έργο του Τόρστεν Μπουχστάινερ, με μία μεγάλη μαεστρία αφήγησης που σε καθηλώνει. Νοιώθεις τον τρόμο και την αγωνία, μυρίζεις τον ιδρώτα, συναισθάνεσαι την άκρατη αναλγησία της κρατικής εξουσίας. Και οι τρεις γυναίκες, η Μάνια Παπαδημητρίου (η Τσετσένα παρασκευάστρια, και τρομοκράτισσα), η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου (η Λετονή γιατρός), και η Σοφία Σεϊρλή (η Ρωσίδα λογίστρια) είναι η μία καλύτερη από την άλλη. Η σκηνοθεσία του Νίκου Χατζόπουλου λειτουργεί άψογα, χωρίς υπερβολές (που θα ήταν πειρασμός σε ένα τέτοιο έργο).
Μία φίλη, που έχει ζήσει στην Ρωσία αρκετά χρόνια και παρακολούθησε το έργο, μου έλεγε ότι οι Ρωσίδες και οι Τσετσένες ποτέ δεν θα χειρονομούσαν, ούτε θα μιλούσα έτσι. Σύμφωνοι, αλλά τότε το έργο θα ήταν ίσως τεχνικά λίγο πιο άψογο, αλλά συναισθηματικά πολύ πιο απόμακρο στον Έλληνα θεατή.

Η Χαραμάδα στα Μεσάνυχτα του Νου

Ποιος Σκότωσε το Σκύλο τα Μεσάνυχτα

Μάρκ Χάντον
Ψυχογιός 2004
Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου
Σελίδες: 305, Τιμή: 15 €






Ο αυτισμός είναι η ισόβια τύφλωση του νου. Όπως ο εκ γενετής τυφλός δεν μπορεί να καταλάβει την ένταση του κόκκινου, ή την γαλήνη του μπλε, έτσι και ένας άνθρωπος με αυτισμό δεν μπορεί να καταλάβει γιατί όλοι γύρω του έχουν σκέψεις, απόψεις και συναισθήματα, που μπορεί να διαφέρουν απ’ τις δικές του. Ζει σε έναν κόσμο ακατανόητο και αφιλόξενο -- και ως εκ τούτου εχθρικό. Έτσι ο αυτισμός, μία πάθηση εκ γενετής που εκδηλώνεται κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, είναι μία τραγική κατάσταση. Συνήθως το μωρό μεγαλώνει φυσιολογικά, άλλα κατά τα 2 του χρόνια αρχίζει να κλείνεται, να αποφεύγει το βλέμμα των άλλων και να συμπεριφέρεται αλλόκοτα. Οι γονείς βλέπουν αυτή την τροπή και η χαρά τους γίνεται λύπη, πανικός και κατάθλιψη.

Η πάθηση έχει πολλαπλό νευρολογικό υπόβαθρο και χαρακτηρίζεται από μία τριάδα προβλημάτων: πρώτον από μία διαταραχή στις κοινωνικές σχέσεις και στην συναισθηματική εμπλοκή· δεύτερον από μία διαταραχή της επικοινωνίας (το 40% περίπου των αυτιστικών ατόμων δεν μιλάει ποτέ, δεν αναπτύσσει δηλαδή επικοινωνιακό λόγο· μπορεί δηλαδή μία μητέρα να μην ακούσει ποτέ την λέξη «μαμά» από τα χείλη του παιδιού της)· και τρίτον από μία διαταραχή της φαντασίας, δηλαδή ένα μονότονο και επαναληπτικό παιχνίδι, στερεότυπες κινήσεις και τελετουργίες, και μία δυσκαμψία και φόβο για οτιδήποτε καινούργιο, για κάθε αλλαγή.

Ο αυτισμός δεν θεραπεύεται. Η συμπεριφορά του ατόμου βελτιώνεται κάπως με την εκπαίδευση, οι βασικές όμως συμπεριφορές, αν και αμβλυμένες, παραμένουν. Ο αυτισμός, ή διάχυτη διαταραχή της ανάπτυξης όπως αποκαλείται επιστημονικά, με άγνωστη μέχρις στιγμής αιτιολογία (και παρόλο που το κουβάρι έχει αρχίσει να ξετυλίγεται, οι απόψεις είναι πολλές) δεν είναι μία πάθηση με ίδια πάντα συμπτώματα, αλλά ένα φάσμα. Στο ένα άκρο του φάσματος είναι άτομα που είναι αποσυρμένα και μπορεί να περάσουν όλη τη ζωή τους μεσ’ στην σιωπή, λικνίζοντας το σώμα τους πέρα-δώθε. Στο άλλο άκρο βρίσκονται μερικά χαρισματικά, αλλά «μονόχνοτα», σχεδόν φυσιολογικά άτομα με κάποια ιδιαίτερα χαρίσματα, όπως ο Μπιλ Γκέιτς, ο Νταίηβιντ Σπίλμπεργκ, ο Αϊνστάιν και ίσως ο Νεύτων.

Προς αυτό το άκρο του φάσματος βρίσκεται και ο Κρίστοφερ Μπουν, ο οποίος πάσχει από μία ήπια μορφή αυτισμού, το σύνδρομο Άσπεργκερ.Εκ πρώτης όψεως, ο Κρίστοφερ φαίνεται ως ο πλέον ακατάλληλος αφηγητής ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Του αρέσει το κόκκινο χρώμα, αλλά απεχθάνεται το κίτρινο και το καφέ, και γι’ αυτό δεν τρώει καφέ πράγματα. Μετράει τα κόκκινα αυτοκίνητα που περνούν και όταν τα βρίσκει παραπάνω από 5, τότε αποφασίζει ότι πρόκειται για μία κακή μέρα, οπότε μπορεί να μην κάνει τίποτε και να μην φάει μπουκιά. Δεν θέλει να τον αγγίζουν καθόλου, και αυτό συμπεριλαμβάνει και τους γονείς του, γιατί τότε ενοχλείται και γίνεται εκρηκτικά βίαιος. Λατρεύει τα μαθηματικά, την λογική τετράγωνη σκέψη και την απόλυτη αλήθεια αλλά δεν καταλαβαίνει τους ανθρώπους και πώς αισθάνονται. Άρα πώς να τους περιγράψει σε ένα βιβλίο; Κι όμως το βιβλίο του Μάρκ Χάντον – ο οποίος δεν μιλάει εδώ για τον εαυτό του – το «Ποιος Σκότωσε Τον Σκύλο Τα Μεσάνυχτα» είναι μία συγκινητική αφήγηση. Παρόλο που οι περισσότερες φράσεις ξεκινάνε με ..«Και», και είναι επιφανειακά άνυδρες και μονότονες, το συνολικό αποτέλεσμα είναι τόσο σημαντικό, που ο Χάντον απέσπασε το αγγλικό βραβείο Γουίτμπρεντ, το οποίο απονέμεται σε σημαντικούς πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς.

Και τι συμβαίνει σε αυτή την ιστορία; Κάποιο βράδυ συμβαίνει ένα περίεργο γεγονός, φαινομενικά αποκομμένο από το καθετί. Ένας σκύλος βρίσκεται σκοτωμένος, τρυπημένος με μία τσουγκράνα, στον κήπο του γείτονα. Ο Κρίστοφερ, που ζει με την μητέρα του και αγαπά τα σκυλιά, αποφασίζει δύο πράγματα: πρώτο να διαλευκάνει το μυστήριο, να βρει τον δολοφόνο, και δεύτερο να γράψει ένα βιβλίο γι’ αυτό. Και η λογική του προσέγγιση θα τον βοηθήσει, αλλά στην πορεία θα ανακαλύψει ότι στον κόσμο των ενηλίκων ζουν πολλοί «σκελετοί στο ντουλάπι». Και παρόλο που οι μεταφορές, ακριβώς όπως αυτή, του φαίνονται ως ψέμα, θα προσπαθήσει να τους ανακαλύψει. Και παρόλο που ο κόσμος των μεγάλων τον αγχώνει αφάνταστα, θα εισχωρήσει σε αυτόν με μεγάλη αποφασιστικότητα, ανάμικτη με τρόμο. Και παρόλο που δεν έχει πάει ποτέ μόνος του πιο μακριά από το τέλος του δρόμου του, θα αποφασίσει να ταξιδέψει μακριά, γιατί εκεί τον οδηγούν τα ίχνη των ευρημάτων του. Και όταν βρει αυτά που ψάχνει θα τα καταγράψει και θα είναι ευχαριστημένος, γιατί μετά από όλα αυτά που κατάφερε θα μπορέσει πλέον να κάνει τα πάντα. Και αυτή θα είναι η μεγαλύτερή του κατάκτηση.


Επειδή πολλές φορές στο παρελθόν ο κινηματογράφος και ο λογοτεχνία έχουν εξιδανικεύσει τον αυτισμό, σε αυτό το βιβλίο φαίνεται ανάγλυφα και η τραγική του πλευρά. Η ζωή με ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να είναι ανυπόφορη και απαιτεί θέληση και θυσίες. Επίσης, μπορεί ένα τέτοιο άτομο να έχει μερικά σπάνια χαρίσματα, όμως συνήθως δεν είναι σε θέση να τα απολαύσει -- τα ίδια, ή τα προνόμια που προκύπτουν από αυτά. Και βρίσκεται μονίμως σε ένα μεταίχμιο, ιδιαίτερα στις ηπιότερες περιπτώσεις του συνδρόμου Άσπεργκερ: καταλαβαίνει αρκετά καλά το πρόβλημά του, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτε γι’ αυτό. Μία από τις σημαντικότερες συνεισφορές του βιβλίου είναι ότι ο αναγνώστης μπαίνει βαθιά μέσα στη σκέψη και στην συλλογιστική του Κρίστοφερ· και ίσως ώρες-ώρες να αναρωτιέται μήπως και αυτός έχει μερικά από τα χαρακτηριστικά του Κρίστοφερ, πράγμα που δείχνει ότι η στατιστική κανονικότητα στην συμπεριφορά των ανθρώπων είναι μία χίμαιρα -- και η απόκλισή της μία τρίχα παραπέρα.

Καλύτερες Παρουσιάσεις PowerPoint

Παρακολουθώντας τις ομιλίες στο Παρατηρητήριο τις προάλλες θυμήθηκα ότι τα ράσα δεν κάνουν τον παπά. Στην προκειμένη περίπτωση τα ράσα είναι το PowerPoint.

Οι πιο ενδιαφέρουσες ομιλίες ήταν αυτές που δεν πρόβαλαν τίποτα στην οθόνη, αλλά μόνον την ευρύτερη παιδεία και γνώση του ομιλητή: παραδείγματα ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης και ο Μίμης Ανδρουλάκης.

Όμως το PowerPoint είναι εδώ για να μείνει, και αφού δεν υπάρχει ελπίδα να απαλλαγούμε από αυτό, τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε να κάνουμε τις παρουσιάσεις μας ενδιαφέρουσες. Κατά το δυνατόν.

Γι΄ αυτό έχω και έναν οδηγό παρουσιάσεων PowerPoint που είχα δημοσιεύσει παλιότερα στο RAM, αλλά που ακόμη θεωρώ επίκαιρο. Σας τον χαρίζω με τις καλύτερες ευχές μου για λιγότερα χασμουρητά στις σκοτεινές αίθουσες των παρουσιάσεών σας.

Επανάσταση στην Κοινωνία της Πληροφορίας!

Το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας ενηλικιώθηκε και κάνει ‘μεγάλες’ εκδηλώσεις, όπως αυτή στις 3 Ιουλίου στο Ιντερκοντινένταλ, με θέμα «Η πρόοδος και οι προοπτικές της ψηφιακής Ελλάδας». Καλεσμένοι οι πρωτοκλασάτοι υπουργοί Εσωτερικών Προκόπης Παυλόπουλος και Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης, ο κόσμος των πολιτικών, των βιομηχάνων, και των πολιτών.


Μόνο που ο διάλογος των πολιτικών εξελίχτηκε σε μονόλογους, ή σε ‘δεκάρικους’ λόγους, όπως επισήμανε ο πάντα ενδιαφέρων Μίμης Ανδρουλάκης. Ο οποίος, παρακολουθώντας μία παρουσίαση του Παρατηρητηρίου σε PowerPoint με νούμερα και στατιστικές, μάντεψε τη σκέψη μου και τους προέτρεψε να αφήσουν για λίγο την τεχνολογία και να ασχοληθούν με την Πολιτική Οικονομία, προκειμένου να ερμηνεύσουν την γραφή στο τοίχο.


Μπορεί ο Μίμης να είναι παλαιοκομουνιστής, αλλά πιάνει συνήθως την ουσία. Και αυτό για τη χώρα μας είναι επαναστατικό!

Δωρεάν Βιβλίο!

Το ότι οι καιροί έχουν αλλάξει φαίνεται κυρίως από το μάρκετινγκ. Παλιά μπορούσες να γίνεις πλούσιος πουλώντας δημητριακά, αργότερα πουλώντας βιομηχανικά προϊόντα, και σήμερα πουλώντας ιδέες. Όμως οι ιδέες θέλουν διαφορετική τεχνική απ’ ότι μία φρατζόλα ή μία κατσαρόλα. Χρειάζονται μία επιδημία, έναν ιό των ιδεών, που εξαπλώνεται αστραπιαία και πουλάει εκατομμύρια κομμάτια, όπως το ipod, ή όταν παρέχεις κάτι που το χρησιμοποιούν όλοι, όπως είναι το Google, ή το YouTube.

Γι’ αυτή την επιδημία των ιδεών γράφει ο Seth Godin, ένας κάπως μοναχικός, αλλά ιδιαίτερα γλαφυρός και ενδιαφέρων καβαλάρης του μάρκετινγκ, στο βιβλίο του Unleashing the Ideavirus. Για να αποδείξει δε αυτά που γράφει το προσφέρει δωρεάν.

Τυφλή η Ελλάδα στον Αυτισμό;

Πρόσεξα ότι οι περισσότερες παραπομπές του Goggle προς τις ΚΡΙΣΕΙΣ είναι για τα λήμματα Άσπεργκερ και αυτισμός. Πρόκειται για ενα μεγάλο ζήτημα για το οποίο έχω ιδιαίτερη άποψη και ενδιαφέρον.


Ο αυτισμός, ή το αυτιστικό φάσμα, είναι μία αναπτυξιακή διαταραχή, μία «ισόβια τύφλωση του νου». Με απλά λόγια τα άτομα με αυτισμό έχουν δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση, παρουσιάζουν στερεότυπη συμπεριφορά, και έχουν προβλήματα στην επικοινωνία, και κυρίως στο λόγο. Στο αυτιστικό φάσμα παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία και δεν υπάρχουν δύο ίδια αυτιστικά άτομα. Οι αιτίες του αυτισμού είναι ακόμη άγνωστες, αν όμως η διαταραχή διαγνωστεί ενωρίς, μπορεί να γίνουν πολλά, και το άτομο με αυτισμό να ζήσει μία καλή ζωή.

Στην άκρη του φάσματος βρίσκονται τα άτομα με το Σύνδρομο Άσπεργκερ, τα οποία έχουν περιορισμένες δυσκολίες προσαρμογής, αλλά μπορεί να διαθέτουν εξαιρετικά χαρίσματα. Εικάζεται ότι ο Μπιλ Γκειτς της Microsoft (ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου), ο Αϊνστάιν, και ο Νεύτων μπορεί να ανήκουν στην κατηγορία ατόμων με Άσπεργκερ.

Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν 50,000 αυτιστικά άτομα, αλλά δυστυχώς η υποστήριξη της πολιτείας είναι πολύ χαμηλή, κάτι που έχει φέρει τους γονείς σε απόγνωση. Μερικοί αυτενεργούν. Πρόσφατα ιδρύθηκε ο Ελληνικός Σύλλογος για το Σύνδρομο Άσπεργκερ (Ελ.σ.σ.Α). Όπως μας είπαν οι υπεύθυνοι του Συλλόγου, υπήρξαν γονείς που, από τις πληροφορίες που υπήρχαν στο site, κατάλαβαν για πρώτη φορά τι μπορεί να συμβαίνει στο παιδί τους.

Ένα συγκινητικό βιβλίο για το θέμα είναι το Ποιος Σκότωσε τον Σκύλο τα Μεσάνυχτα. Ένα έξοχο μυθιστόρημα, με τον κόσμο ιδωμένο μέσα από τα μάτια ενός παιδιού με Άσπεργκερ. Σε λίγες μέρες θα γράψω κάτι γι΄ αυτό.

Τέλος λεω γενικότερα ότι οι μαθησιακές δυσκολίες, που οφείλονται σε αναπτυξιακές διαταραχές, είναι μία βουβή επιδημία, και 1 στα 6 παιδιά στον κόσμο (δηλαδή 4 παιδιά σε μία τάξη δημοτικού των 24) παρουσιάζει σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες!

Blog Police?

Παγκόσμια μέρα των ιστολογίων σήμερα, με 15 εκατομμύρια ιστολόγια σε όλο τον κόσμο. Από αυτά, τα 13 χιλιάδες είναι στην Ελλάδα, που δεν είναι καθόλου αμελητέα ποσότητα. Και πολλοί αναρωτιούνται (βλέπε και Καθημερινή σήμερα):

Πώς θα ρυθμιστεί η «μπλογκόσφαιρα»;

Χρειάζεται κεντρικό έλεγχο...

μια μέση λύση...

ή αυτορρύθμιση;

Δύσκολο ερώτημα, και απαντήσεις ευκολες δεν υπάρχουν.